Purtret da la vschinauncha da Segl
Segl, il lö da vacanzas per interessos da cultura cun tradiziun
Üna manera da bruonz da circa 1000 a.Cr. es la prüma perdütta umauna i’ls contuorns da Segl. Eir dal temp dals Romauns, chi’ns haun purto nossa lingua, existan scuviertas. Fingià i’l 14evel tschientiner vegnan manzunedas sün pergiamina las fracziuns da Segl. Quella vouta scu cooperaziuns autonomas, numnedas “chiantuns”. Ils trais chiantuns fuorman la vschinauncha. La vschinauncha autonoma cul territori d’hozindi vain manzuneda la prüma vouta l’an 1536. Da quel temp vivaivane impustüt da l’agricultura e per part da la pas-cha. Impü chaschunaivan ils marchadaunts e vtürins tar lur passagi sur ils pass prümas entredgias per allogi e restoraziun.
ler inavaunt
Il turissem cumainza bod
Il turissem cumainza illa seguonda mited dal 19evel tschientiner. Als duos prüms hotels Alpenrose ed Edelweiss seguan zieva la fin dal tschientiner divers oters. Al cumanzamaint existiva be ün turissem da sted. Il svilup da la stagiun d’inviern ho cumanzo i’ls ans sesaunta dal 20evel tschientiner cur cha’l sport da passlung as derasa e culla fabricaziun da la pendiculera Furtschellas.
Per üna vschinauncha da la grandezza da Segl spordscha il lö üna variaziun d’infrastructura turistica unica. Sper l’hotellaria, la restoraziun e l’agricultura as preschainta eir la misteraunza in möd fich cumpetitiv. Segl ho già fich bod attrat üna gruppa speciela da giasts: A d’eira da principi la regla, cha persunaliteds importantas da l’art, da las scienzas umaunas u da la politica tscherchaivan recreaziun a Segl. E que es aunch’hoz il cas. Nus avains il privileg da pudair hospiter giasts fich interessos a la cultura. La spüerta culturela es fich remarchabla.
A listess mumaint spordscha Segl e tuot la regiun da l’Engiadin’Ota da sted scu eir d’inviern pussibilteds enormas pel giast sportiv.
Ingaschamaint per la natüra
Il grand svilup da la vschinauncha purila al lö turistic chaschunaiva e chaschuna aunch’adüna eir problems. Fingià bod as ho realiso cha’l chapitêl da Segl es la cuntredgia natürela e la cuntredgia cultiveda culs lejs. Cun grands sforzs in püssas etappas as ho pruvo da mantgnair ils contuorns uschè bain pussibel. Cumanzo ho que cul refüs d’ün proget chi prevzaiva da nüzzager l’ova dal Lej da Segl per fer forza electrica. Quella vouta gniva la vschinauncha, schi dafatta interas famiglias, melperüna pervi da quista fatschenda.
Pü tard gnivan protets ils contuorns dal Lej da Segl cun sforzs unanims eir dad instituziuns per la protecziun da la cuntredgia. I’ls ans settaunta da l’ultim tschientiner es il plaun da Segl gnieu protet cun sustegn da las vschinaunchas d’Engiadin’ota, dal chantun e da la federaziun. In seguit d’eira la populaziun da Segl svess activa per restraindscher l’activited da fabricaziun . L’an 1995 ho la radunanza cumünela, sün animaziun d’ün’iniziativa, decis da redimensiuner la zona da fabrica cumünela in möd remarchabel.
Davent dal grand trafic d'autos
Ils puncts privilegios da Segl:
- Già adüna existiva ün sviamaint, voul dir cha la via chantunela nu maina tres vschinauncha.
- Il trafic illa Val Fex es fermamaing limito.
- Il concept da trafic cumpiglia üna garascha suotterrauna per 400 autos situeda immez Segl Maria, impü üna barriera traunter Baselgia e Maria chi impedischa il trafic da transit.
Quista regulaziun cumplessiva dal trafic ho causo ün abalchamaint remarchabel dal trafic e cun que ün augmaint da qualited da vita pel giast, ma eir per nus indigens.
Grands obligs d’infrastructura
Scu tuot las vschinaunchas investischa eir Segl grands mezs finanziels per l’infrastructura dal provedimaint e scul d’ova ect. La vschinauncha cun 700 abitants ho da metter a dispusiziun ün’infrastructura per 4500 persunas chi vain druveda però be düraunt l’ota stagiun. Que causescha impustüt grands problems tar la sarinaziun da l’ova (1800m s m).Eir la spartiziun da la vschinauncha in püssas pitschnas fracziuns causescha cuosts impü. Daspö l’an 2003 passa l’ova ascra, zieva la prüma crivlaziun a Segl, ün condot tres il Lej da Segl e vain sarineda illa sarinera da Silvaplauna. Düraunt il temp da grand trafic nu bastaivan las funtaunas da Fex pü per proveder la vschinauncha cun ova, uschè cha ho stuvieu gnir fabricho ün implaunt da pumper ova da fuonz cun acclus ün indriz da preparaziun d’ova e reservoir sü Laret.
Daspö 2014 l'ova da baiver il reservoir Chalchais vain turbineda e prodüa forza electrica per arduond 300 chasedas.
Dasperatiers as sainta la vschinauncha oblieda da sustgnair eir l’infrastructura turistica. In colliaziun cul fabricat da la garascha suotterrauna es gnieu ingrandieu l’implaunt da sport sül tet da la garascha. Da sted cun üna plazza polisportiva e cun plazzas da tennis e d’inviern cun üna granda plazza da glatsch ed infrastructura pel sport da passlung. Scu già manzuno as rechattan quists implaunts i’l center da la vschinauncha e sun per minchün facil da chatter.
La populaziun, las instanzas ed ils misterauns as fadian da mantgnair la vschinauncha scu lö attractiv da dmura e da vacanzas. Saja que da sted per pudair fer bellas spassagedas illa cuntredgia unica, per giodair ils sports sül lej, per fer üna gita culla charozza aint a Fex u per fer ün viedi cul vapurin sül Lej da Segl. U d’inviern per fer passlung, per ir culs skis u cull’assa u cun ün pô furtüna giodair culs patins il glatsch nair sül lej inramo da nossa cuntredgia unica.